Σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, οι Πρέσπες μοιάζουν, λες, με δυο δάκρυα του ουρανού στην αγκαλιά των βουνών. Στα νερά τους καθρεφτίζονται φιλάρεσκα τα σμιλεμένα σύννεφα και βρίσκουν το δικό τους «παράδεισο» πολλά είδη πουλιών. Η Μεγάλη και η Μικρή Πρέσπα, οι δύο μαγευτικές λίμνες του νομού Φλώρινας, μας καλωσορίζουν σ’ ένα ταξίδι γεμάτο εικόνες, δράση, γεύσεις κι ανοιξιάτικα αρώματα…
Κείμενο – Φωτογραφίες: Ιωάννα Παραβάλου (Φιλική συμμετοχή)
Καιρό τώρα είχα τρελή επιθυμία να κάνω αυτό το ταξίδι, μα πάντα κάτι άλλαζε τα σχέδιά μου. Ίσως έφταιγε η απόσταση από την Αθήνα σε συνδυασμό με την έλλειψη χρόνου… Όμως, όταν θέλουμε κάτι πολύ, το Σύμπαν «συνωμοτεί» για να το πετύχουμε. Έτσι, αντίκρισα για πρώτη φορά έναν τόπο μαγικό, που ξεπρόβαλλε αναπάντεχα μέσα από την ομίχλη στην τελευταία στροφή του δρόμου, έπειτα από μια ονειρεμένη διαδρομή ανάμεσα σε οξιές, πλατάνια και καστανιές που με συντρόφευαν στο ταξίδι μου από τη Φλώρινα (την πρωτεύουσα του νομού) ως εδώ.
Στα «πόδια» μου απλώνεται η γαλήνια ομορφιά της Μικρής Πρέσπας, που σχηματίζεται ανάμεσα στα βουνά Τρικλάριο και Βαρνούντα, ενώ στην υγρή «αγκαλιά» της ταξιδεύει το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου. Λίγο πιο μακριά, το βλέμμα ίσα που διακρίνει τη Μεγάλη Πρέσπα, η οποία ανήκει σε τρεις χώρες (Ελλάδα, Αλβανία, Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας – ΠΓΔΜ). Το 2000 δημιουργήθηκε το Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, που έχει στόχο του την προστασία των οικολογικών αξιών του τόπου αυτού, αλλά και την οικονομική ανάπτυξη των γύρω περιοχών. Μια στενή λωρίδα γης χωρίζει τις δύο λίμνες, η Κούλα, όπως την ονομάζουν. Πάνω της σχηματίζεται ένας αυτοκινητόδρομος και στα δεξιά της η παραλία με την απέραντη αμμουδιά, όπου οι ντόπιοι κάνουν το μπάνιο τους τα καλοκαίρια. Όταν ο καιρός είναι καλός, μπορούμε να διακρίνουμε το Τριεθνές, το σημείο όπου η λίμνη χωρίζεται στις τρεις χώρες στις οποίες ανήκει.
Αιώνες τώρα, σε τούτο το βορειοδυτικό άκρο της ελληνικής γης, οι άνθρωποι συμβιώνουν με το φυσικό περιβάλλον, πλούσιο σε πανίδα και χλωρίδα.
Προστασία από διεθνείς συνθήκες…
Η περιοχή που περιλαμβάνει τις δύο λίμνες και τις χερσαίες εκτάσεις γύρω τους έως τις κορυφογραμμές των γειτονικών βουνών ονομάζεται Πρέσπα και υπάγεται στο νομό Φλώρινας. Πολλά από τα σπάνια είδη που φιλοξενεί είναι ενδημικά, δηλαδή συναντώνται μόνο στις Πρέσπες. Η περιοχή έχει ανακηρυχθεί Εθνικός Δρυμός από το 1974 και «Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους» το 1975. Επιπλέον, μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών και μεγάλο τμήμα του όρους Βαρνούς συγκαταλέγονται στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000. Τον Ιούλιο του 2003, ιδρύθηκε ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, με σκοπό τη διαχείριση της προστατευόμενης περιοχής, καθώς και τη διαφύλαξη των πολύτιμων φυσικών χαρακτηριστικών του Εθνικού Δρυμού.
Ανακαλύπτοντας τη Μικρή Πρέσπα…
Η λίμνη αυτή είναι ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών και αποτελεί υγρότοπο διεθνούς σημασίας βάσει της Συνθήκης Ramsar. Η Μικρή Πρέσπα ονομαζόταν και Βρυγηίς. Σχηματίζεται σε υψόμετρο 853 μ., δηλαδή 10 μ. ψηλότερα από τη Μεγάλη Πρέσπα, γι’ αυτό και τα νερά της χύνονται σ’ αυτήν, με υπερχείλιση από ένα δίαυλο που ελέγχεται με θυρόφραγμα, στη θέση «Κούλα». Η Μικρή Πρέσπα απομονώθηκε από την ενιαία άλλοτε Πρέσπα με τη σταδιακή απόθεση φερτών υλών από το χείμαρρο του Αγίου Γερμανού και τη δημιουργία της στενής λωρίδας γης ανάμεσά τους. Την περίοδο, όμως, 1936-1945 έγινε εκτροπή του χειμάρρου αυτού, που εκβάλλει πλέον τα νερά του στη Μεγάλη Πρέσπα.
Καταλαμβάνει έκταση 47,35 χλμ. Πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα, αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους υγροβιότοπους. Στις Πρέσπες φύονται 1.400 είδη φυτών (από τα 6.000 είδη σ’ όλη την Ελλάδα). Εξέχουσα θέση κατέχει η Κενταύρια της Πρέσπας (ενδημικό είδος). Γύρω μας ξεδιπλώνεται ένας μαγευτικός κόσμος γεμάτος υγρολίβαδα, καλαμιώνες, αγροτικές εκτάσεις που καλλιεργούνται τα φημισμένα φασόλια των Πρεσπών, υποαλπικά και αλπικά λιβάδια…
Εδώ χτίζουν τις φωλιές τους οι αργυροπελεκάνοι και οι ροδοπελεκάνοι, η λαγγόνα (ένα από τα απειλούμενα είδη πουλιών), επτά είδη ερωδιών (όπως ο αργυροτσικνιάς, ο σταχτοτσικνιάς κ.ά.), σταχτόχηνες και χαλκόκοτες, ενώ στις γύρω βουνοκορφές βρίσκει κρησφύγετο ο περήφανος χρυσαετός.
Στη λίμνη φιλοξενούνται 23 είδη ψαριών, πολλά από αυτά είναι ενδημικά, όπως η πέστροφα των Πρεσπών, το γριβάδι, το τσιρόνι, ο κέφαλος και πολλά άλλα… Στα λιβάδια, δίπλα στη λίμνη και στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου βόσκουν πολλές αγελάδες, καθώς και ένα σπάνιο είδος μικρόσωμης αγελάδας, η Νάνα αγελάδα, όπως αποκαλείται.
Βόλτα με τα πόδια στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου…
Αναμφίβολα, στην περιοχή της Μικρής Πρέσπας θα επισκεφθούμε το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, που ταξιδεύει στην υδάτινη «αγκαλιά» της. Θα περάσουμε πλέον με τα πόδια τη μεγάλη μεταλλική πεζογέφυρα για να το γνωρίσουμε. Η επικοινωνία με το νησί γινόταν άλλοτε μόνο με βάρκες. Πριν από χίλια και πλέον χρόνια, εδώ τοποθέτησε το κέντρο του βασιλείου του ο Βούλγαρος τσάρος Σαμουήλ. Περπατώντας στο νησί, θα ανακαλύψουμε τα ερείπια του εντυπωσιακού ναού του Αγίου Αχιλλείου, όπου τον Αύγουστο γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις, τα περίφημα «Πρέσπεια». Εάν συνεχίσουμε, θα δούμε το Μοναστήρι της Παναγιάς της Πορφύρας, καθώς και τα ερείπια των ναών Αγίου Δημητρίου και Δώδεκα Αποστόλων.
Στο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου θα βρούμε παραδοσιακή ταβέρνα και ξενώνα για διαμονή.
Στον Άγιο Γερμανό…
Στην περιοχή γύρω από τις λίμνες των Πρεσπών απαγκιάζουν χωριά γραφικά, πετρόχτιστα ή πλινθόχτιστα, πλημμυρισμένα στο πράσινο, όπως ο Άγιος Γερμανός, οι Ψαράδες, ο Λαιμός, η Μικρολίμνη…
Από τα πιο όμορφα χωριά της περιοχής και καλή επιλογή για διαμονή είναι ο Άγιος Γερμανός, με πέτρινα σπίτια, ποτάμια με κρυστάλλινα νερά και παλιούς νερόμυλους. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει ο ναός του Αγίου Γερμανού, που είναι αφιερωμένος στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Άγιο Γερμανό και διαθέτει εξαιρετικές τοιχογραφίες. Στην είσοδο σχεδόν του χωριού βρίσκεται το Κέντρο Πληροφόρησης, απ’ όπου μπορεί κανείς να πάρει χρήσιμες πληροφορίες για τον υγροβιότοπο. Στην πλατεία βρίσκεται και το Πολιτιστικό Τρίγωνο Πρεσπών.
Στον Άγιο Γερμανό θα βρούμε φιλόξενους παραδοσιακούς ξενώνες και ταβέρνες με καλό φαγητό. Μερικούς καλούς ξενώνες θα βρούμε και στο γειτονικό Λαιμό, με όμορφη θέα στη Μικρή Πρέσπα και στον εύφορο κάμπο όπου καλλιεργούνται τα φημισμένα φασόλια των Πρεσπών.
Στους γραφικούς Ψαράδες…
Επιβάλλεται μια εξόρμηση ως το παραλίμνιο χωριό Ψαράδες, που βρίσκεται στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας. Στις όχθες της, σε ένα καταπράσινο λιβάδι βόσκουν αμέριμνα πολλές αγελάδες. Στην είσοδο του χωριού μικροπωλητές από την περιοχή πωλούν τα πεντανόστιμα φασόλια των Πρεσπών, αρωματικά βότανα, πιπεριές Φλωρίνης και γλυκά του κουταλιού. Τα ταβερνάκια διαδέχονται το ένα το άλλο… Εμείς, όμως, θα μπούμε στα δρομάκια του, για να ανακαλύψουμε την αυθεντική γοητεία του. Αυτήν που κρύβεται στα παλιά πέτρινα σπίτια του και τα στενά πλακόστρωτα δρομάκια που σε οδηγούν ψηλά, εκεί όπου η θέα προς τη λίμνη σε γαληνεύει. Με τις γραφικές βάρκες των ψαράδων αξίζει να κάνουμε μια βόλτα στη λίμνη για να θαυμάσουμε στις λαξευμένες κοιλότητες των βράχων τα Ασκηταριά με τις βραχογραφίες, παράξενες αγιογραφίες πάνω στην πέτρα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία της Παναγιάς της Ελεούσας με τα 100 σκαλιά λαξευμένα στο βράχο και τις αξιόλογες αγιογραφίες.
Την ώρα του δειλινού θα την απολαύσουμε από τη Μικρολίμνη, έναν παραλίμνιο οικισμό στις όχθες της Μικρής Πρέσπας. Από εδώ θα έχουμε τη χαρά να ζήσουμε ένα από τα πιο δυνατά ηλιοβασιλέματα. Ο ήλιος που βυθίζεται πίσω από τις βουνοκορφές, πλημμυρίζει με απίστευτα χρώματα τα γαλήνια νερά της λίμνης. Στιγμή μοναδική, απρόσμενη, ευλογημένη! Στιγμή που δεν ξεχνιέται μια ζωή…
Δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού
Στο ταξίδι μας στις Πρέσπες θα έχουμε την ευκαιρία να έρθουμε πιο κοντά στη φύση, κάνοντας ήπιες δραστηριότητες. Η περιοχή προσφέρεται για την ανάπτυξη ποικίλων μορφών ειδικού τουρισμού, όπως πολιτιστικού, περιηγητικού, οικολογικού – φυσιολατρικού, αγροτουρισμού, τουρισμού περιπέτειας κ.ά. Μπορούμε να ασχοληθούμε με ορειβασία, πεζοπορία (trekking), ακολουθώντας διαδρομές στην οροσειρά του Βαρνούντα, του Βιτσίου ή του Καϊμακτσαλάν, ποδήλατο βουνού (mountain bike), χειμερινό σκι στο Χιονοδρομικό Κέντρο Πισοδερίου, παρατήρηση πουλιών, βαρκάδα με το «Green Boat», το νέο ηλιακό σκάφος που προσφέρεται για βόλτες στη λίμνη των Πρεσπών, διαδρομές με οχήματα 4Χ4, φωτοσαφάρι κ.ά.
Προτάσεις για πεζοπορίες:
Από το χωριό του Αγίου Γερμανού αξίζει να ανηφορίσουμε με τα πόδια από το χωμάτινο δρόμο που οδηγεί στο λόφο «Καλέ», ανάμεσα σε δάση οξιάς, για να φθάσουμε στο σημείο όπου βρίσκεται ένα πέτρινο μικρό εκκλησάκι. Από εδώ η πανοραμική θέα προς τη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα, τον Άγιο Γερμανό και τα νησιά Άγιο Αχίλλειο και Βιδρονήσι πραγματικά συγκλονίζει!
Μια πολύ όμορφη διαδρομή είναι αυτή που ξεκινάει από τη Βίγλα Πισοδερίου και φθάνει ως τον Άγιο Γερμανό (Διάρκεια: 6 ώρες, Χιλιόμετρα: 16. Διάσχιση μονοπατιού Ε6. Βαθμός δυσκολίας: Μέτρια έως δύσκολη). Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η πεζοπορική διαδρομή από το τοπικό μονοπάτι που κάνει το γύρο της Μικρής Πρέσπας (Διάρκεια: 6 ώρες. Χιλιόμετρα: 18. Βαθμός δυσκολίας: μέτρια).
Mountain bike: Για όσους αγαπούν το ποδήλατο βουνού, στην περιοχή των Πρεσπών υπάρχουν ενδιαφέρουσες διαδρομές, άλλες ήπιες και επίπεδες πλάι στη λίμνη κι άλλες με αναβάσεις και τεχνικές καταβάσεις για πιο προχωρημένους. Μια όμορφη διαδρομή 40 χλμ. γίνεται στον ορεινό όγκο ανάμεσα στη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα, με επίσκεψη στον παραδοσιακό οικισμό των Ψαράδων, στο χωριό Βροντερό και ανάβαση μέσα από ένα υπεραιωνόβιο κεδροδάσος στην κορυφή Ντέβας. Από εδώ ψηλά η θέα προς τις δύο λίμνες είναι μαγευτική! Πληροφορίες για mountain bike: www.zeuscycling.com
Περιηγήσεις με τζιπ: Εάν πάλι μας αρέσει να ανακαλύπτουμε την ομορφιά του αλπικού ή δασικού τοπίου πάνω σε τέσσερις τροχούς, έχουμε πολλές επιλογές. Από τις καλύτερες διαδρομές θεωρούνται: από τη Φλώρινα ως τον Άγιο Γερμανό, από τη Φλώρινα ως την Καστοριά και από τη Φλώρινα ως το Καϊμακτσαλάν.
Πληροφορίες: Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, στο Λαιμό Πρεσπών: τηλ.: 23850-51211, 51233. Site: www.spp.gr e-mail: spp@spp.gr
Χρήσιμα τηλέφωνα:
Δήμος Πρεσπών: 23853-51300, www.prespes.gr
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Φλώρινας: 23850-54400
ΙnFlorina (Κέντρο Οργάνωσης & Προώθησης Τουρισμού): www.gtp.gr και www.inflorina.gr (υπεύθυνος: κ. Κωνσταντίνος Γώγος)
Πώς θα πάτε:
Με δικό μας αυτοκίνητο για να κινούμαστε με άνεση στην περιοχή. Η Φλώρινα απέχει από Αθήνα 580 χλμ. και από Θεσσαλονίκη 159 χλμ.
Με τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ. (τηλ.: Αθηνών: 210-5130427).
Με τρένο από Αθήνα – Θεσσαλονίκη και αλλαγή για Έδεσσα – Φλώρινα.
ΟΣΕ Αθηνών: www.ose.gr
Πού θα μείνετε:
Στον Άγιο Γερμανό: Παραδοσιακός ξενώνας «Άγιος Γερμανός»: τηλ.: 23850-51397, 6972 076654, 6982 533030, 6974 000841, www.prespa.com.gr .
Στο Λαιμό: Παραδοσιακός ξενώνας «Αριάδνη»: τηλ.: 23850-51850-1, 6977 053229, 6972 255996, www.ariadni-prespes.gr
«Mimallones»: τηλ.: 23650-51 422, 698 656 2733, www.mimallones.gr
«Το Λιακωτό»: τηλ.: 23850-51200.
Στον Άγιο Αχίλλειο: Παραδοσιακός ξενώνας «Άγιος Αχίλλειος»: τηλ.: 23850-46601, 6948 001806, www.agios-ahilios.com
Στους Ψαράδες: «Το Χαγιάτι»: τηλ.: 23850-46811, 23850-26643, 6977 522197.
Στο Πλατύ: «PreSpa Wellness Resort»: τηλ.: 23850-51400, 6977 659860, http://prespes-hotelprespaspa.clickhere.gr
Πού θα φάτε:
Στον Άγιο Γερμανό: «Το Τζάκι» (τηλ.: 23850-51470), «Ταβερνείον το Πρέσπειον» (τηλ.: 23850-51442).
Στη Μικρολίμνη: «Ερωδιός» (τηλ.: 23850-45049).
Στον Άγιο Αχίλλειο: «Άγιος Αχίλλειος» (τηλ.: 23850-46601, 23850-46112).
Στο Λαιμό: «Αναμνήσεις» (τηλ.: 23850-51278).
Στους Ψαράδες: «Τα Παραγάδια» (τηλ.: 23850-46240), «Η Ακρολιμνιά» (τηλ.: 23850-46260), « Η Συντροφιά» (τηλ.: 23850-46107), «Η Παράδοση» (τηλ.: 23850-46239).
Τι θα φάτε:
Θα δοκιμάσουμε γίγαντες με κόκκινο πιπέρι, πέστροφες ψητές, γριβάδι στο φούρνο και τσιρόνι στο τηγάνι, κακαβιά με κόκκινη πιπεριά και κρεμμύδι, πιπεριές Φλωρίνης γεμιστές, πιπεροκαυτερή, τσουκνιδόπιτα και γιαουρτοκεφτέδες. Τα ποτήρια θα τσουγκρίσουν με εξαιρετικό κρασί από το Αμύνταιο.