Χίος

Τα μεσαιωνικά πέτρινα χωριά της, τα περίφημα Μαστιχοχώρια της, σμιλεμένα από υλικό που υφαίνονται τα όνειρα, σε «ταξιδεύουν» σε καιρούς αλλοτινούς… Ο Κάμπος της σε μαγεύει με τα επιβλητικά αρχοντικά του και τους απέραντους κήπους με τις λεμονιές, τις πορτοκαλιές και τις μανταρινιές… Όσο για τις γεύσεις της, που έχουν άρωμα μαστίχας, δεν θα τις ξεχάσεις ποτέ. Αυτή είναι η Χίος, ένα νησί γεμάτο ομορφιά, με ανθρώπους ζεστούς, δυναμικούς, φιλόξενους. Με αφορμή το 3^ο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών στο νησί της μαστίχας, αυτό το Σεπτέμβρη, την έζησα δυνατά, χορεύοντας σε ρυθμούς παραδοσιακούς και τη λάτρεψα ακόμη πιο πολύ!

Κείμενο – Φωτογραφίες: Ιωάννα Παραβάλου

Η πρώτη μου γνωριμία με τούτο το ξεχωριστό νησί έγινε το ξημέρωμα, την ώρα που ο ήλιος ανέτειλε μεγαλόπρεπος από το Τσεσμέ, λες και μας χώριζε μια ανάσα θαλασσινού αέρα από τη γειτονική Τουρκία. Η Χίος έχει τον τρόπο της να σε κερδίζει αργά, νωχελικά, όσο σου επιτρέπει να την ανακαλύπτεις… Από τα καταγάλανα ακρογιάλια της ως τους κατάφυτους κάμπους και τα γραφικά χωριά της που στολίζουν με την παρουσία τους το νησί και διατηρούν τις παραδόσεις του τόπου, η Χίος ξέρει καλά να «πλανεύει» τις αισθήσεις!

Αυτό το Σεπτέμβρη βρέθηκα κοντά της με αφορμή το 3^ο Φεστιβάλ Παραδοσιακών Χορών στο νησί της μαστίχας και είχα την τύχη να ανακαλύψω καινούργιες γωνιές της και να ζήσω μοναδικές στιγμές… Τρεις ημέρες (6, 7 και 8 Σεπτεμβρίου) γεμάτες ξεναγήσεις σε ξεχωριστά χωριά του νησιού, όπως η Βέσα, το Πυργί και τα Μεστά, στη σημαντική Νέα Μονή Χίου, στο αξιόλογο Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς, σε αρχοντικά του Κάμπου, όπως το Αργέντικο και το Μουσείο Εσπεριδοειδών Citrus, στο ολοκαίνουργιο Μουσείο Μαστίχας, αληθινό στολίδι για το νησί, στην παραθαλάσσια Κώμη για μπάνιο και ουζάκι δίπλα στο κύμα… Βέβαια, δεν έμεινε παραπονεμένη και η πόλη της Χίου, με το απάνεμο λιμάνι της, για μια επίσκεψη στην εντυπωσιακή Βιβλιοθήκη Κοραή και το Μουσείο Αργέντη, αλλά και βόλτες με τα πόδια στην Αγορά της, την «Απλωταριά», με τα εμπορικά μαγαζιά και τα γραφικά καφέ στα κάθετα δρομάκια της… Απολαμβάνοντας ένα παγωτό χωνάκι με γεύση μαστίχας από τον «Κρίνο», το σεργιάνι στις όμορφες γωνιές της πόλης της Χίου, όπως είναι το Κάστρο της, γίνεται πραγματική απόλαυση!

Ωστόσο, σε τούτο το ταξίδι τον πρωταγωνιστικό ρόλο είχε ο παραδοσιακός χορός! Με φιλόξενους οικοδεσπότες τους ανθρώπους του Συλλόγου Διατήρησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς «Χίοι εν Χορώ» και πολλούς εθελοντές από το νησί, για τρεις ημέρες η Χίος γέμισε με χορευτές παραδοσιακών χορών από διαφορετικές γωνιές της Ελλάδας (την Κρήτη, την Κύπρο, την Άνδρο, την Καβάλα, Το Αλιβέρι Ευβοίας, τη Χαλκιδική…), που ήρθαν εδώ με τους πολιτιστικούς συλλόγους τους για να παρουσιάσουν τους χορούς του τόπου τους, αλλά και να γίνουν ένα με τους υπόλοιπους χορευτές. Όποιος βρέθηκε αυτές τις μέρες στο νησί, θα θυμάται για καιρό την εντυπωσιακή αλυσίδα χορού που σχημάτισαν όλοι οι χορευτές πιασμένοι χέρι – χέρι, κυκλώνοντας το λιμάνι της Χίου και χορεύοντας το πιο μεγάλο συρτό (για το λόγο αυτό η εκδήλωση αυτή έχει προταθεί για να καταγραφεί στο βιβλίο Γκίνες!).

Ας δούμε, λοιπόν, παρέα πώς περάσαμε τρεις αξέχαστες ημέρες με ξεναγήσεις, τραγούδι και χορό στο μαγευτικό νησί της μαστίχας…

Στη Νέα Μονή Χίου

Πρώτη μας απόδραση, ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια του νησιού και του Β. Αιγαίου: η Νέα Μονή Χίου. Βρίσκεται στα δυτικά του νησιού, 11 χλμ. περίπου από το λιμάνι, φωλιασμένη σε κατάφυτη κοιλάδα. Ιδρύθηκε το 1042 από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ’ τον Μονομάχο, εκεί όπου βρέθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Τα ψηφιδωτά της είναι εξαιρετικής τεχνικής. Αξίζει ιδιαίτερα η Τελετή του Νιπτήρος και η Ανάσταση. Στην είσοδο της Μονής, σε ειδικό χώρο, βρίσκεται το Οστεοφυλάκιο από τη Μεγάλη Σφαγή της Χίου, το 1822. Από το αρχικό συγκρότημα διατηρούνται σήμερα το Καθολικό (μνημείο εξαιρετικής αρχιτεκτονικής), η κινστέρνα (δεξαμενή), ο πύργος, τμήμα της Τράπεζας (της τραπεζαρίας των μοναχών) και ο ναός του Αγίου Λουκά στο κοιμητήριο της μονής, εκτός τείχους. Στο Μουσείο, το οποίο στεγάζεται σε κελί της μονής, εκτίθενται ενδιαφέροντα δείγματα εκκλησιαστικής και κοσμικής αργυροτεχνίας, εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής και αξιόλογες εικόνες του 18^ου και 19^ου αιώνα.

Στην Ποτοποιία Στουπάκη για λικεράκι και ουζάκι Καζανιστό!

Η επόμενη στάση μας είχε σκοπό να πάρουμε μια γεύση από τα περίφημα ποτά της Χίου… Φθάσαμε, λοιπόν, στην Ποτοποιία Χίου Στουπάκη για να δοκιμάσουμε ένα λικεράκι «Ομηρικό» με άρωμα μαστίχας, που εμπλουτίζεται από τις διακριτικές γεύσεις της φράουλας, της μέντας ή του τριαντάφυλλου. Ιδιαίτερη γεύση είχε και το λικέρ Μανταρίνι, που παράγεται από τη μοναδική ποικιλία μανταρινιού το οποίο καλλιεργείται στον Κάμπο της Χίου και συνδέεται απόλυτα με τον πολιτισμό και την ταυτότητα του νησιού. Είναι μάλιστα τόσο έντονο το άρωμα που ξεχειλίζει από τα περιβόλια του Κάμπου, ώστε το νησί να έχει γίνει γνωστό εντός και εκτός Ελλάδας και ως «Μυροβόλος Χίος». Εντυπωσιακά χρώματα στα μπουκάλια με τα λικέρ (ροζ, κίτρινο, πράσινο…) και γεύσεις μαγικές, το ένα καλύτερο από το άλλο! Ευκαιρία να δοκιμάσουμε και το ξεχωριστό ούζο Καζανιστό της Ποτοποιίας Στουπάκη, εκλεκτό απόσταγµα που φυλάει στην καρδιά του το χιώτικο γλυκάνισο, παράγεται με 100% απόσταξη, στάλα-στάλα, σε παραδοσιακά χάλκινα καζάνια µε τον πλέον ιδανικό τρόπο, συνεχίζοντας έτσι τη γευστική παράδοση της Χίου. Η ξενάγηση στους χώρους της ποτοποιίας μας «ταξίδεψε» στο μαγικό κόσμο της παραγωγής των εκλεκτών αυτών ποτών…

Περιήγηση στο Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς

Αναπάντεχα ευχάριστη έκπληξη ήταν για μας η επίσκεψη στο ιδιάιτερα ενδιαφέρον Λαογραφικό Μουσείο Καλλιμασιάς, στη Νότια Χίο. Στεγάζεται στο Γυμνάσιο Καλλιμασιάς και κλείνει μέσα του την καθημερινή ζωή και τα επαγγέλματα των ανθρώπων του νησιού στο διάβα του χρόνου… Εδώ βρίσκουν τη δική τους θέση αντικείμενα και εργαλεία περισσοτέρων από τριάντα επαγγελματιών και δραστηριοτήτων των κατοίκων του νησιού (όπως του μαστιχοπαραγωγού, του αγγειοπλάστη, του τσαγκάρη, του αρτοποιού, του παπλωματά, του κηροποιού, του σαμαρά, του ξυλουργού, του καλαθά, του καλαϊτζή κ.ά.). Υπάρχουν ακόμη στημένοι χώροι ενός χιώτικου σπιτιού, όπως η τραπεζαρία, η κρεβατοκάμαρα, η κουζίνα, η αποθήκη… Τα εκθέματα του μουσείου προέρχονται από δωρεές ανθρώπων του νησιού και είναι πάνω από 5.000. Θεωρείται από τα καλύτερα λαογραφικά μουσεία της Ελλάδας.

Ο κ. Γιάννης Κολλιάρος, πρόεδρος του Σωματείου «Φίλοι του Λαογραφικού Μουσείου Καλλιμασιάς», μας μίλησε με περηφάνια για τη δημιουργία αυτού του ξεχωριστού μουσείου και για τα εκθέματά του. Είχαμε, επίσης, την τύχη να παρακολουθήσουμε δρώμενα με χιώτικη ντοπιολαλιά από τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο Καλλιμασιάς «Η Πρόοδος», καθώς και αναπαράσταση του Νυφικού Κεφαλόδεσμου της Καλλιμασιώτικης ενδυμασίας.

Πληροφορίες: Γυμνάσιο Καλλιμασιάς, τηλ.:: 22710-51373 (Δευτέρα – Παρασκευή 8:30π.μ. – 1:30 μ.μ).

Τραπέζι με «χερίσια» ζυμαρικά στη Βέσσα…

Επόμενη στάση μας, ένα από τα πιο ατμοσφαιρικά χωριά της Νότιας Χίου, η Βέσσα, που απέχει γύρω στα 19 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου. Αξίζει τον κόπο να περπατήσουμε στα στενά δρομάκια του χωριού με τα σκεπαστά, για να θαυμάσουμε την αρχιτεκτονική των σπιτιών, η οποία έχει παραμείνει ανέπαφη. Ασφαλώς, θα ανάψουμε ένα κερί στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και θα θαυμάσουμε από κοντά την ξυλόγλυπτη εικόνα του. Η Βέσσα είναι ένα μεσαιωνικό χωριό με καλά διατηρημένη την πύλη, τη σφιχτή ρυμοτομία και τα ψηλά στενομέτωπα κτίρια που θυμίζουν πύργους. Αν και ο οχυρός του περίβολος έχει διασπαστεί το χωριό παραμένει εξολοκλήρου πετρόχτιστο, με αρκετά όμως μισοερειπωμένα και ακατοίκητα σπίτια. Είναι χαρακτηριστική η παρουσία στο χωριό αρκετών μεγάλων περιποιημένων σπιτιών, που πιθανώς κτίσθηκαν από εύπορους μετανάστες. Αξιόλογες εκκλησίες του χωριού είναι ακόμη η Κοίμηση της Θεοτόκου και ο Ταξιάρχης. Εδώ βρίσκεται και η Παναγιά η Πετρούσενα, η αρχαιότερη εκκλησία της Χίου κατά τους Βεσσιανούς.

Στην πλατεία του χωριού με τις μουριές μας περίμενε μια ακόμη έκπληξη! Τα τραπέζια είχαν στρωθεί για ένα παραδοσιακό μεσημεριανό γεύμα με χερίσια ζυμαρικά και κόκκινη σάλτσα με κομμάτια από κοτόπουλο και ψιλοκομμένες πιπεριές, το οποίο ετοιμαζόταν μπροστά στα μάτια μας! Τα τηγάνια έπαιρναν φωτιά από το κρασί και η κόκκινη πεντανόστιμη σάλτσα δενόταν με τα παραδοσιακά ζυμαρικά, φτιαγμένα με μυστική σπιτική συνταγή… Μια τοπική δράση με διοργανωτές τον κ. Νίκο Κωνσταντουλάκη και Μιχάλη Παπαλιώδη. Μετά από το θεσπέσιο αυτό γεύμα, αναζητήσαμε στα δρομάκια του χωριού το εργαστήριο ζυμαρικών «Το Χιώτικο Κελλάρι» για να προμηθευτούμε καλούδια για το σπίτι μας… (Στριφτάρια χιώτικο μανταρίνι, τραχανάς ντομάτα – γιαούρτι, στριφτάρια με παντζάρι και πολλά άλλα…).

Πληροφορίες: τηλ.: 22710-73378, 6974406822, www.chiotikokellari.gr

Στο Πυργί με τα ξυστά…

Κατηφορίζοντας προς το Νότο, στα περίφημα Μαστιχοχώρια, θα επισκεφθούμε το Πυργί, που λέγεται και «Ζωγραφιστό χωριό», εξαιτίας των περίτεχνων διακοσμητικών μοτίβων στις προσόψεις των σπιτιών του. Το Πυργί ονομάστηκε έτσι για τον μεγάλο και ψηλό Πύργο του, γύρω από τον οποίο σχηματίστηκε το σημερινό χωριό από πολλούς μικρούς και μεγάλους οικισμούς. Είναι το μεγαλύτερο και πολύ σημαντικό μεσαιωνικό χωριό της Χίου, το οποίο χρονολογείται από το 1089. Είναι χτισμένο με μεσαιωνικό σχεδιασμό και αποτελεί μια διαρκή έκθεση ζωγραφικής, που ξεκίνησε από την εποχή της Φραγκοκρατίας και φθάνει ως τις μέρες μας… Χαρακτηριστικά είναι τα περίφημα «ξυστά» του, δηλαδή γεωμετρικές ή φυσικές παραστάσεις εγχάρακτες στους εξωτερικούς τοίχους των σπιτιών, καθώς και τα ματσάκια με τα Πυργούσικα ντοματάκια που στολίζουν τα μπαλκόνια και τους τοίχους, για να ξεραθούν στον καλοκαιρινό ήλιο. Στα δρομάκια του θα συναντήσουμε και ένα από το σπίτι του Χριστόφορου Κολόμβου, που λέγεται ότι διατηρούσε στο νησί. Στην κεντρική πλατεία του χωριού με τα γραφικά καφενεδάκια χτυπά η «καρδιά» του. Κοντά στην πλατεία, στο πρώτο στενό δρομάκι στα δεξιά, βρίσκεται κρυμμένος ο ξεχωριστός βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων του 14^ου αι., που θεωρείται αντίγραφο του καθολικού της Νέας Μονής Χίου. Στο εσωτερικό του είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες του 1665, έργα του ζωγράφου Αντώνιου Κυνηγού από την Κρήτη.

Στα ατμοσφαιρικά Μεστά…

Σμιλεμένα με πέτρα και τέχνη περισσή, σε ξαφνιάζουν με την ιδιαιτερότητά τους. Τα Μεστά, ένα από τα πιο όμορφα Μαστιχοχώρια της Χίου, προστατευμένα καλά από τους γύρω λόφους, αποκαλύπτονται μπροστά σου ξαφνικά, ανάμεσα στον κάμπο με τα μαστιχόδενδρα, τους σχίνους που το «δάκρυ» της ρητίνης τους κρυσταλλώνεται μόνο σε τούτη τη γωνιά της γης (στο νότιο μέρος της Χίου) και γίνεται η περίφημη μαστίχα, γνωστή από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές της ιδιότητες, τα αιθέρια έλαια και το μοναδικό της άρωμα. Πηγή πλούτου για το νησί (αφού αποτελεί μοναδικό προϊόν στον κόσμο) η εκμετάλλευσή του απέφερε σημαντικότατα κέρδη, βοήθησε τους κατοίκους του σε δύσκολους καιρούς, χάρη στη γνώση και στην εμπειρία τους για την καλλιέργειά της, να κερδίζουν ιδιαίτερα προνόμια και ελευθερία από τους εκάστοτε κατακτητές τους. Για να προστατευθούν δε, τόσο οι ίδιοι όσο και το πολύτιμο προϊόν τους από τους πειρατές που λυμαίνονταν την περιοχή, μετέτρεψαν τα χωριά τους σε απόρθητα κάστρα.

Καθώς μπαίνεις στον οικισμό με τις πετρόχτιστες καμάρες και τα πλακόστρωτα καλντερίμια, νιώθεις σαν να βγαίνεις σεργιάνι στο Μεσαίωνα… Σπίτια δουλεμένα με κυρίαρχο υλικό την πέτρα, συνήθως διώροφα, που σε πολλά σημεία ενώνονται με στοές και δωμάτια χτισμένα πάνω τους. Δρόμοι στενοί, ίσα που να χωράει ένα γαϊδούρι φορτωμένο και από τις δύο μεριές, σχηματίζουν έναν καλοστημένο αμυντικό λαβύρινθο, που σκοπό είχε τον αιφνιδιασμό των επιτιθέμενων. Στην πλατεία του (το «Λιβάδι», όπως το λένε οι ντόπιοι), χτυπά η «καρδιά» του. Εδώ μπορεί να ξαποστάσει κανείς, απολαμβάνοντας ντόπιους μεζέδες, να δοκιμάσει τη σούμα (ένα δυνατό ποτό που φτιάχνεται από απόσταξη σύκων) ή να χαρεί ένα «υποβρύχιο» με γεύση… μαστίχας!

Στη θέση του κεντρικού πύργου, χτίστηκε ο μεγαλειώδης Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών (1868), αφιερωμένος στους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ, το μεγαλύτερο κτίσμα σε όλη τη Χίο. Όμως, ο ναός με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι ο πρωτοχριστιανικός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, με μοναδικής ομορφιάς ξυλόγλυπτο τέμπλο. Σε ένα καλντερίμι με καμάρες που ξεκινά από την πλατεία, ένα εικονοστάσι των Ταξιαρχών (το «προσκύνημα»), οδηγεί στο ναό.

Στο Λιμένα των Μεστών (Πασαλιμάνι) βρέθηκαν τείχη πελασγικού τείχους και νεολιθικός οικισμός. Εδώ υπήρχαν εργαστήρια αγγειοπλαστικής, πιθανότατα για τη μεταφορά της μαστίχας και του περίφημου «Αριούσιου οίνου», που επίσης παρήγε η Χίος.

Χαρούμενοι και γλεντζέδες άνθρωποι οι Μεστούσοι ζουν κι ανασαίνουν το σήμερα, ομορφαίνοντας και φροντίζοντας το χωριό τους, αναπολώντας με νοσταλγία τα παλιά. Σου μιλούν με ενθουσιασμό για έθιμα παλιά, όπως το «Έγερμα» (βοήθεια στο χτίσιμο σπιτιού), τον «Αγά» (αποκριάτικο έθιμο), την «πατρικάδα», τις «Δανεικαριές» κ.ά., ή πιο καινούργια, όπως τη «Γιορτή των Ψαράδων» και τη «Γιορτή της Σούμας». Όσα κι αν πέρασε ο πολύπαθος τούτος τόπος, ποτέ δεν έπαψε να ζει, χάρη στη δύναμη ψυχής, την αισιοδοξία και την αγάπη των ανθρώπων του.

Στο Μουσείο Μαστίχας

Στη Νότια Χίο, στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων (στο μοναδικό σημείο της Μεσογείου όπου καλλιεργείται ο σχίνος της ποικιλίας Pistacia lentiscus var. Chia, από τον οποίο παράγεται η μαστίχα), σε κοντινή απόσταση από το Πυργί, εγκαινιάστηκε πριν από ένα χρόνο το ξεχωριστό Μουσείο Μαστίχας Χίου από το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας Πειραιώς. Μια επίσκεψη στους υπερσύγχρονους χώρους του είναι αναμφίβολα εμπειρία.

Εδώ θα μάθουμε τα πάντα για την παραγωγή, την καλλιέργεια, το εμπόριο, αλλά και τις θεραπευτικές ιδιότητες της μαστίχας. Στην εισαγωγή, μαθαίνουμε για το σχίνο και τη μαστίχα, τη ρητίνη που το 2015 αναγνωρίστηκε ως φυσικό φάρμακο. Στην πρώτη ενότητα ανακαλύπτουμε την παραδοσιακή τεχνογνωσία της μαστιχοκαλλιέργειας, ενώ στη δεύτερη ενότητα παρατηρούμε πώς η διαχείριση της μαστίχας ιστορικά διαμόρφωσε το αγροτικό και οικισμένο τοπίο της Νότιας Χίου και των Μαστιχοχωρίων. Στην τρίτη ενότητα ενημερωνόμαστε για τη συνεταιριστική εκμετάλλευση και μεταποίηση της μαστίχας στους νεότερους χρόνους, που σηματοδοτεί ένα σημαντικό κεφάλαιο της παραγωγικής ιστορίας της Χίου.  Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις χρήσεις με τις οποίες η μαστίχα σήμερα ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο. Η εμπειρία μας συνεχίζεται στην υπαίθρια έκθεση, όπου ερχόμαστε σε επαφή με το φυτό και το φυσικό περιβάλλον στο οποίο  ευδοκιμεί. (Μουσείο Μαστίχας Χίου:
Πυργί, Θέση Ράχη (Τεπέκι), Τηλ.: 22710-72212).

Έπειτα από την επίσκεψή μας στο Μουσείο Μαστίχας, θα κατηφορίσουμε ως την παραθαλάσσια Κώμη, για μπάνιο σε κρυστάλλινα, γαλαζοπράσινα νερά και καλό φαγητό στα ταβερνάκια της δίπλα στο κύμα…

Βόλτα στα αρχοντικά του Κάμπου…

Μια από τις πιο φημισμένες περιοχές του νησιού είναι ο Κάμπος, με τα μοναδικά αρχοντικά και τους ολάνθιστους κήπους που κρύβονται καλά πίσω από τους ψηλούς μαντρότοιχους με την περίφημη θυμιανούσικη πέτρα σε γήινες αποχρώσεις, ακοίμητοι «φύλακες» της ιδιωτικής ζωής της οικογένειας, αλλά και των πολύτιμων δέντρων του κτήματος από τους ανέμους, τη σκόνη και το δυνατό κρύο. Στο χώρο της αυλής περίτεχνες στέρνες και εντυπωσιακά μαγγανοπήγαδα χρησίμευαν για το πότισμα των κήπων.

Γι’ αυτούς τους λόγους και οι Γενοβέζοι επέλεξαν τον Κάμπο, γύρω στο 14^ο αι., για να ξεκινήσουν την καλλιέργεια και το εξαγωγικό εμπόριο των εσπεριδοειδών. Ωστόσο, και οι αριστοκράτες του νησιού το συνέχισαν στα χρόνια που ακολούθησαν…

Η καλύτερη εποχή του Κάμπου είναι η άνοιξη. Τότε ο τόπος ευωδιάζει από τις ανθισμένες μανταρινιές, τις πορτοκαλιές και τις λεμονιές, αλλά και τα λιβάδια «ντύνονται» με τις χιώτικες κόκκινες τουλίπες (τους λαλάδες, όπως τους λένε οι ντόπιοι, από τις οποίες προήλθαν οι ολλανδικές).

Στο «Αργέντικον» με τους παραδεισένιους κήπους!

Σε τούτο το ταξίδι είχαμε την τύχη να διαβούμε την επιβλητική πόρτα του Κτήματος «Αργέντικον», για να πάρουμε μια γεύση από τη γοητεία του… Περπατώντας στις βοτσαλωτές αυλές του, θαυμάζουμε τα περίτεχνα μαγγανοπήγαδα και τις στέρνες από πεντελικό μάρμαρο. Κατείχαν σημαντική θέση στο κτήμα, καθώς με αυτά γινόταν το πότισμα του περιβολιού. Τα νερό ερχόταν στην επιφάνεια από τα πηγάδια με τη βοήθεια των ζώων που γύριζαν τον τροχό, για να χυθεί στη συνέχεια στις μεγάλες μαρμάρινες στέρνες. Από εκεί γινόταν το πότισμα με υπόγεια ή υπέργεια κανάλια, μερικά από τα οποία μπορούμε να τα δούμε ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, θέλουμε να μάθουμε και την ιστορία του…

Σε καιρούς αλλοτινούς, λοιπόν, γύρω στο 16^ο αιώνα, στην εύφορη γη του Κάμπου της Χίου επέλεξε να χτίσει την εξοχική κατοικία της η αριστοκρατική οικογένεια των Αργέντη, που ασχολούνταν με το εμπόριο και είχαν μεγάλη επιτυχία. Έχτισαν, λοιπόν, ένα εντυπωσιακό palazzo, ένα αρχοντικό, μέσα σ’ ένα κατάφυτο κτήμα που είχε το μεγάλο περιβόλι του με τα εσπεριδοειδή, αλλά και ολάνθιστους κήπους με πολλά είδη τριανταφυλλιών, γιασεμιά, κρίνους και όποιο είδος λουλουδιού ευδοκιμούσε στη χιώτικη γη. Κάθε γενιά στην οποία περνούσε το κτήμα δημιουργούσε κι ένα νέο κτίριο, αφήνοντας πίσω της τα σημάδια της εποχής και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής που τη χαρακτήριζε.

Δεν έλειψαν, βέβαια, και οι δύσκολες στιγμές με το πέρασμα των χρόνων… Έτσι, το κτήμα «Αργέντικον» δοκιμάστηκε την περίοδο των Οθωμανών, από τους πολέμους και από το σεισμό του 1881. Ωστόσο, παρά τις αντιξοότητες, η ομορφιά του παρέμεινε αναλλοίωτη στο χρόνο και σήμερα, ανακαινισμένο ολοκληρωτικά, με σεβασμό στην παράδοση, ζει μια καινούργια εποχή, φιλοξενώντας στις σουίτες του όσους αναζητούν σ’ ένα ταξίδι πρωτόγνωρες εμπειρίες, ηρεμία και ζεστή φιλοξενία.

«Argentikon Luxury Suites»: τηλ.: 22710-33111, 22710-31465, www.argentikon.gr

Επίσκεψη στο Citrus – Άρωμα Μνήμης

Στον Κάμπο της Χίου, κάπου ανάμεσα στα επιβλητικά αρχοντικά και τα εύφορα περιβόλια, ανακαλύψαμε το Citrus – Άρωμα Μνήμης, ένα αλλιώτικο κτήμα – πολυχώρο, 12 στρεμμάτων, πλημμυρισμένο από μανταρινιές, πορτοκαλιές, λεμονιές και κίτρα, που δημιουργήθηκε το 2008. Σκοπό του έβαλε να μας ξαναθυμίσει αρώματα και γεύσεις των φημισμένων εσπεριδοειδών του νησιού, να μας ενημερώσει για το μακρύ ταξίδι τους στο χρόνο, αλλά και να μας ξετρελάνει με τις απίθανες γεύσεις των γλυκών του… Ωστόσο, η αξιέπαινη αυτή προσπάθεια μας διδάσκει ακόμη πως η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών σήμερα με ποιοτικούς τρόπους και η μεταποίησή τους σε νέες γεύσεις μπορεί να ξαναζωντανέψει την παράδοση των φημισμένων μανταρινιών και πορτοκαλιών του Κάμπου.

Στην ολάνθιστη αυλή του παλιού αρχοντικού του 1742, κάτω από σκιά των δέντρων θα δοκιμάσουμε τα πεντανόστιμα γλυκά Citrus. Από τα γλυκά κουταλιού, λατρέψαμε αυτά με φλούδα χιώτικου μανταρινιού, με πορτοκάλι και φουντούκι, με άνθος εσπεριδοειδών, με πορτοκάλι και φιρίκι με άρωμα κανέλας, με φιστίκι… Από τις μαρμελάδες, αυτές με το χιώτικο μανταρίνι, τα τρία εσπεριδοειδή και το κυδώνι… Τι να πούμε για το υποβρύχιο με μαστίχα και γλυκό κουταλιού κεράσι… Μας ξετρέλαναν τα λουκούμια με άρωμα χιώτικων εσπεριδοειδών και οι πίτες φρούτων με κεράσι και καρύδι, με δαμάσκηνο, αμύγδαλα και μαστιχέλαιο Χίου ή με κυδώνι και αμύγδαλα. Ωστόσο, μια αλλιώτικη γεύση που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ είναι τα αμυγδαλωτά με άρωμα χιώτικου μανταρινιού. Θεϊκή απόλαυση!

Ξενάγηση στο Μουσείο Citrus…

Εδώ φιλοξενούνται οι μνήμες, τα ντοκουμέντα και τα στοιχεία της ιστορίας των εσπεριδοειδών του Κάμπου. Θα μάθουμε για την καλλιέργειά τους στις εποχές του χρόνου, τα εργαλεία και τις μεθόδους παραγωγής, τις ποικιλίες και τα ιδιαίτερα στοιχεία που κάνουν τα μανταρίνια της Χίου μοναδικά, αλλά για τους ανθρώπους που συνετέλεσαν στην άνθησή τους, από τους Γενοβέζους και τους εμπόρους που τα ταξίδεψαν στις αγορές του κόσμου ως τους καλλιεργητές και τους άρχοντες…
Θα γνωρίσουμε πώς γινόταν το χάρτωμα των φρούτων, ένα – ένα, τη συσκευασία και τις σφραγίδες τους… Δεν είναι τυχαίο που τα εσπεριδοειδή του νησιού έγιναν είδος πολυτελείας στις πιο γνωστές αγορές της Ευρώπης μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα.
Πληροφορίες: Citrus – Άρωμα Μνήμης: Αργέντη 9 – 11, τηλ.: 22710- 31513, www.citrus-chios.gr

Βόλτα στην πόλη και το λιμάνι…

Αφήσαμε την τελευταία ημέρα του ταξιδιού μας για να κάνουμε μια μεγάλη βόλτα στην πόλη της Χίου, που έχει κι αυτή τις χάρες της… Η παραλία του λιμανιού είναι το πλέον ζωντανό σημείο της πόλης, με πολλά εστιατόρια, καφετέριες και μπαράκια, αλλά μαγαζιά με τουριστικά είδη. Λίγο πίσω από την παραλία του λιμανιού αναπτύσσεται το κέντρο της σύγχρονης πόλης με σπίτια νεοκλασικού ρυθμού και επιρροές από τη γειτονική Σμύρνη. Θα κάνουμε πρώτα μια επίσκεψη στη Βιβλιοθήκη Κοραή και το Μουσείο Παραδοσιακών Ενδυμασιών Φιλίππου Αργέντη, που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στεγάζονται στο εντυπωσιακό κτίριο με τη θυμιανούσικη πέτρα, δίπλα στη Μητρόπολη. Στη βοτσαλωτή αυλή βρίσκεται και ο ανδριάντας του Αδαμάντιου Κοραή. Αξίζουν επίσης μια επίσκεψη το Βυζαντινό Μουσείο και το Ναυτικό Μουσείο. Μια βόλτα με τα πόδια στο Δημοτικό Κήπο με τους φοίνικες θα μας χαλαρώσει και μετά θα ξεκινήσουμε για να ανακαλύψουμε τη γοητεία του ατμοσφαιρικού Κάστρου, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη Μεσαιωνική και τη Νεώτερη Ιστορία, ως κέντρο πολιτικής και στρατιωτικής διοίκησης. Τη σημερινή του μορφή την οφείλει στους Γενουάτες. Μπαίνοντας από την Πύλη Porta Maggiore θα βρεθούμε στον εσωτερικό περίβολο όπου απλώνεται η παλιά συνοικία των γενοβέζικων και τούρκικων σπιτιων του 16^ου αι., με στενά δρομάκια και μικρά σπίτια. Οι Ιουστινιάνοι είχαν εκεί την έδρα τους, όπου ζούσε ο Λατίνος Επίσκοπος και οι Έλληνες ευγενείς. Σήμερα, ο περίβολος περιλαμβάνει την παλιά τούρκικη συνοικία, όπου διέμεναν μόνο Οθωμανοί και Εβραίοι. Μετά την είσοδο θα συναντήσουμε το Μέγαρο Ιουστινιάνι, όπου στεγάζεται το Μουσείο Ιουστινιάνι με θησαυρούς από βυζαντινές εκκλησιές, παλαιοχριστιανικά ψηφιδωτά, βυζαντινές και μεταβυζαντινές τοιχογραφίες και ξυλόγλυπτα.

Στο κέντρο της πόλης απλώνεται η περίφημη αγορά της, η «Απλωταριά», με πολλά εμπορικά καταστήματα, αλλά και γραφικά καφέ στα κάθετα δρομάκια της. Εδώ θα κάνουμε τα ψώνια μας κι ύστερα θα απολαύσουμε ένα παγωτό χωνάκι από το κατάστημα «Κρίνος», που φτιάχνει το καλύτερο σπιτικό παγωτό με τοπικές γεύσεις, όπως μαστίχα, μανταρίνι, φιστίκι, πικραμύγδαλο και πολλά άλλα… για να πάρουμε μαζί μας κάτι από τη γεύση της Χίου.

Αξίζει να δείτε:

• Τη Νέα Μονή Χίου.

• Το Μουσείο Εσπεριδοειδών «Citrus», σε αναπαλαιωμένο αρχοντικό του Κάμπου.

• Τα Μεστά με την ατμόσφαιρα καιρών αλλοτινών.

• Το Πυργί, τους Ολύμπους, τη Βέσσα, την Καλαμωτή και τα Αρμόλια.

• Τα αρχοντικά του Κάμπου.

• Το λιμάνι των Μεστών.

• Στην πόλη της Χίου: τη Βιβλιοθήκη Κοραή, το Αρχαιολογικό Μουσείο και το Βενετσιάνικο Κάστρο.

• Τα χωριά Ανάβατος και Αυγώνυμα.

• Τη Βολισσό και την Αγία Μαρκέλλα.

• Τα Καρδάμυλα και τον Ναγό.

• Τη φανταστική παραλία Μαύρα Βόλια.

Πώς θα πάτε:

Στη Χίο μπορείτε να φθάσετε: Αεροπορικώς, από το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος». Ακτοπλοϊκώς, με πλοία της γραμμής από το λιμάνι του Πειραιά (8 ώρες).

Πού θα μείνετε:

«Golden Sand» (Καρφάς): 22710-32080.

«Argentikon Luxury Suites» (Κάμπος): 22710-33111, 31465.

«Εrytha Hotel Resort» (Καρφάς): 22710-32311

«Sunrise Hotel» (Αγία Ερμιόνη, Θυμιανά): 22710-32455

«Χίος Χανδρής» (Λιμάνι): 22710-44401-3

«Grecian Castle Hotel» (Χίος): 22710-44740.

«Εργάνη studios» (Μεστά): 22710-76390, 6940 686035 (Μαριάννα Φιλοπούλου).

«Golden Sand» (Καρφάς)

Πού θα φάτε:

«Χότζας» (κοντά στο λιμάνι), «Σουρέδικον» (Κάμπος), «Απόμερο» (Σπηλιάδα, Κάμπος), «Grecian Castle» (κοντά στο λιμάνι), «Μεσαίωνας» (Μεστά), «Μουριά» (Βροντάδος), «Bella Vista» (λιμάνι).

Τι θα αγοράσετε:

Φεύγοντας από τη Χίο, θα πάρετε μαζί σας φυσική μαστίχα, ούζο, λικέρ μαστίχα και εξαιρετικά γλυκά κουταλιού (καταπληκτικό το φιστίκι).

• Από τα καταστήματα Mastiha Shops θα αγοράσετε προϊόντα που παράγονται με τη χρήση της μαστίχας, από τη φυσική μορφή της μέχρι καραμέλες, υποβρύχιο, γλυκά του κουταλιού (φιστίκι, ανθό λεμονιάς, μανταρίνι), λικέρ μαστίχα και καλλυντικά.

• Μεγάλη ποικιλία ποτών από την Ποτοποιία Στουπάκη.

• «Μασουράκια» (τυλιχτό μπακλαβαδάκι), αμυγδαλωτά και λουκούμια από τα ζαχαροπλαστεία της πόλης.

• Ντόπιο ούζο «Απαλαρίνα», με άρωμα μαστίχας.